ارائه بررسی تأثير پوشش گياهی مناطق حفاظت شده بر روی حيات وحش آن

ارائه بررسی تأثير پوشش گياهی مناطق حفاظت شده بر روی حيات وحش آن

سند چشم انداز بلند مدت جمهوري اسلامي ايران در رابطه با منابع طبيعي و محيط زيست:
1- پايدارسازي فرآيند توسعه با تكيه به حفاظت از محيط زيست و بهره برداري از منابع
2- تحقق توسعه پايدار مبتني بر دانايي در عرصه هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و زيست محيطي كشور به نحوي كه ضعف ارتقاء و كيفيت زندگي- حقوق نسل هاي كنوني و آينده نيز محفوظ بماند.
3- آمايش سرزمين برمبناي مزيت هاي نسبي مناطق به نحوي كه هر ايراني به منطقه اي كه در آن با عزت و آرامش زندگي مي كند افتخار نمايد.
4- آمايش سرزمين- امور زيست محيطي و توسعه پايدار- شناخت عناصر سازنده فرهنگ- هنر- دانش و تمدن اسلامي و ايراني به عنوان ناظر هويت ملي و بهره گيري از مزيت هاي تاريخي، فرهنگ مناطق مختلف كشور براي مشاركت فعال مناطق در توسعه پايدار.
5- سازماندهي فضاي ملي- ايجاد تعادل منطقه اي و تقويت نقش منطقه اي كشور با بهره گيري از قابليت ها و مزيت هاي اجتماعي- فرهنگي- اقتصادي و طبيعي سرزمين با هدف ارتقاء جايگاه بين المللي كشور.

1- كليات
1-1- پيشينه حفاظت محيط زيست در ايران
تصويب قانون حفاظت و تشكيل كانون شكار ايران در سال 1335، نخستين اقدام مدون در راستاي حفظ جمعيت و تنوع جانوران در ايران به شمار مي آيد. وظيفه اصلي كانون شكار به عنوان يك نهاد مستقل، حفظ نسل حيوانات قابل شكار و نظارت بر اجراي مقررات آن بود. نخستين تجربه هاي حاصل از اجراي قانون ياد شده، روشن ساخت كه حفظ جانوران وحشي تنها از راه حفاظت از زيستگاه هاي آنها مي تواند ميسر شود. از اين رو زمينه تأسيس يك نهاد دولتي جديد به نام سازمان شكارباني و نظارت بر صيد، در سال 1346 فراهم شد. در اين سال، سازمان ياد شده به عنوان يك دستگاه مستقل دولتي و زيرنظر شوراي عالي شكارباني و نظارت بر صيد، جايگزين كانون شكار شد. در قانون هاي مربوط به اين سازمان، امكان اختصاص بخش هايي از كشور به پارك هاي ملي (كه در آن زمان پارك حيات وحش ناميده مي شد) و منطقه هاي حفاظت شده با تعريف هاي معين فراهم شد. به اين ترتيب اولين سنگ بناي مناطق حفاظت شده ايران در سال 1346، يعني 95 سال پس از احداث اولين پارك ملي جهان (پارك ملي يلواستون در آمريكا) و 19 سال پس از بنيان گذاري اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت و منابع (I.U.C.N) نهاده شد. در اين سال، پيشنهاد تأسيس دو پارك ملي و پانزده منطقه حفاظت شده به عنوان نخستين گروه از مناطق حفاظت شده ايران به تصويب شوراي عالي شكارباني و نظارت برصيد رسيد. از ديگر وظايف سازمان شكارباني و نظارت بر صيد، مي توان به انجام پژوهش هاي علمي مرتبط با حيات وحش و تكثير و پرورش جانوران وحشي اشاره كرد. درك جايگاه محيط زيست با مفهوم فراگير و ضرورت توجه هر چه بيشتر به حفاظت آن، به تشكيل سازمان حفاظت محيط زيست ايران در سال 1351 و ادغام سازمان شكارباني و نظارت بر صيد در آن منجر شد. با تصويب قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست در سال 1353، اختيارات و صلاحيت هاي قانوني جديدي، كه تا حدي با ضرورت هاي رشد و توسعه اقتصادي و صنعتي آن زمان متناسب بود، به سازمان حفاظت محيط زيست ايران داده شد. در همين سال، عنوان پارك حيات وحش به طور رسمي به پارك ملي تغيير يافت. همچنين ايجاد دو طبقه جديد از مناطق حفاظت شده با عنوان هاي پناهگاه حيات وحش و اثر طبيعي ملي نيز، مورد تصويب قرار گرفت. پس از پيروي انقلاب اسلامي و به هنگام تدوين قانون اساسي جمهوري اسلامي، يك اقدام مترقيانه در حفاظت محيط زيست صورت پذيرفت و اصل پنجاهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران با تأكيد فراوان به حفاظت محيط زيست تنظيم شد. اين اصل حفاظت از محيط زيست را يك وظيفه عمومي دانسته و فعاليت هايي را كه با آلودگي محيط زيست يا تخريب غيرقابل جبران آن همراه است، ممنوع كرده است. در همين راستا قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست كه از قانون هاي اصلي تشكيلاتي و مديريتي سازمان حفاظت محيط زيست ايران به شمار مي آيد، در سال 1371 اصلاح و به طور نهايي تصويب شد. از جمله وظايف سازمان حفاظت محيط زيست ايران مي توان به شناسايي منطقه اي با ويژگي هاي منحصر به فرد اكولوژيك، شناسايي اكوسيستم هاي كشور در رابطه با مسائل زيست محيطي شناسايي گونه هاي باارزش، كمياب و در حال انقراض گياهي و جانوري و زيستگاه هاي آنها، اشاره كرد.
بر اساس مطالب ياد شده از سال 1353 مناطق حفاظت شده ايران بر اساس تعريف ها و معيارهاي قانوني نظام طبقه بندي مناطق، در چهار گروه پارك ملي، اثر طبيعي ملي، پناهگاه حيات وحش و منطقه حفاظت شده طبقه بندي و معرفي مي شود. همچنين اختيارات قانوني لازم در راستاي مديريت مناطق حفاظت شده كشور به سازمان حفاظت محيط زيست واگذار شد. علاوه بر چنين مناطقي كه با طبقه بندي هاي آي.يو.سي.ان همخواني دارند و در ايران با عنوان مناطق چهارگانه مصوب شده اند، نواحي ديگري نيز با عنوان ها منطقه شكار ممنوع، تالاب، تالاب بين المللي و ذخيره گاه هاي زيستكره تحت مديريت قرار دارند. در حالي كه تالاب بين المللي و ذخيره گاه زيستكره از جمله طبقات حفاظتي تعريف شده از سوي مجامع بين المللي حفاظت از طبيعت هستند، طبقه شكار ممنوع از عمده ابتكارات ملي به شمار مي آيد.

ارائه بررسی تأثير پوشش گياهی مناطق حفاظت شده بر روی حيات وحش آن

2-1- تعريف انواع مناطق حفاظت شده
پارك ملي: مناطق طبيعي به نسبت وسيع داراي ويژگي هاي خاص و اهميت ملي به لحاظ زمين شناسي، بوم شناسي، جغرافياي زيستي و چشم انداز، با هدف هاي حفظ وضعيت زيستي و طبيعي، بهبود جمعيت گونه هاي جانوري و رويشگاه هاي گياهي و همچنين بهره برداري تفرجي به عنوان يك پارك ملي انتخاب مي شوند. پارك هاي ملي محل مناسبي براي فعاليت هاي آموزشي، پژوهشي و گردشگري در طبيعت به شمار مي آيند. به منظور حفاظت بنيادي از تنوع زيستي، ذخاير ژنتيكي، يكپارچگي اكولوژيك و چشم اندازها، فعاليت هاي مرتبط با بهره برداري ها مصرفي و مسكوني در اين مناطق مجاز نيست. به همين دليل، براي پارك هاي ملي پشتوانه قانوني حفاظتي مستحكم تري نسبت به ساير مناطق حفاظت شده پيش بيني شده است.
اثر طبيعي ملي: پديده ها يا مجموعه هاي گياهي و جانوري به نسبت كوچك، جالب، كم نظير، استثنايي، غيرمتعارف و غيرقابل جايگزيني كه داراي ارزش هاي حفاظتي، علمي، تاريخي يا طبيعي باشند. با هدف حفظ و حراست به عنوان اثر طبيعي ملي انتخاب مي شوند. اقدامات حفاظتي در مورد اين پديده ها، بايد تضمين كننده پايداري بهره برداري غيرمصرفي از آنها در طول زمان باشد.
پناهگاه حيات وحش: محدوده هايي با زيستگاه هاي طبيعي نمونه براي جانوران وحشي كه به منظور حمايت از جمعيت گونه هاي جانوري و افزايش سطح كيفيت آنها، انتخاب مي‌شوند، كمترين وسعت پناهگاه هاي حيات وحش بايد به حدي باشد كه ضمن رفع نياز گونه هاي جانوري، پيوستگي و ارتباط متقابل واحدهاي آنها را نيز تضمين كند. اين مناطق، محيط هاي مناسبي براي فعاليت هاي آموزشي و پژوهشي به ويژه در ارتباط با جانوران وحشي به شمار مي آيند. بهره برداري هاي مصرفي و سازگار و همچنين فعاليت هاي گردشگري كنترل شده در پناهگاه ها مجاز است.
منطقه حفاظت شده: اراضي به نسبت وسيع با ارزش حفاظتي زياد كه با هدف حفظ و احياي رويشگاه هاي گياهي و زيستگاه هاي جانوري انتخاب مي شوند، مناطق حفاظت شده محيط‌هاي مناسبي براي اجراي برنامه هاي آموزشي و پژوهش هاي زيست محيطي به شمار مي آيند. انجام فعاليت هاي گردشگري و بهره برداري مصرفي و اقتصادي متناسب با نواحي هر منطقه و بر اساس طرح جامع مديريت مناطق، مجاز است.

ارائه بررسی تأثير پوشش گياهی مناطق حفاظت شده بر روی حيات وحش آن
3-1 «مناطق رويشي ايران»
به دليل موقعيت جغرافيايي خاص، سازندهاي متنوع زمين، خاك، دامنه ارتفاعي زياد و تنوع اقليم، ايران از مناطق رويشي گوناگون و تنوع گياهي زياد بيش از 8000 گونه برخوردار شده است (ثاقب طالبي و همكاران، 1382).
ساعي، جزيره اي، ثابتي، مبين، وتره گوبوف، پوشش گياهي ايران را مورد مطالعه و تقسيم بندي قرار داده اند. در ادامه اين مطالعات، جوانشير درسال 1355 بر اساس رستني ها و آب و هوا، پوشش گياهي ايران را به پنج منطقه هيركاني با جنگل هاي مرطوب، ارسباراني با جنگل هاي نيمه مرطوب، زاگرسي با جنگل هاي نيمه خشك، ايراني، توراني با جنگل هاي خشك و جنگل هاي بياباني، خليج- عماني با جنگل هاي خشك نيمه استوايي، تقسيم كرده است كه در ادامه هر يك از آنها به اختصار تشريح مي شود.
«منطقه رويشي هيركاني با جنگل هاي مرطوب» اين منطقه به صورت يك نوار سبز با مساحتي حدود 42600 كيلومتر مربع، در جنوب درياي خزر از دره گليداغي در شمال شرقي تا حوالي آستارا در شمال غرب ايران گسترش يافته است. اين رويشگاه اراضي جلگه اي جنوب درياي خزر و دامنه هاي شمالي رشته كوه هاي البرز را دربر مي گيرد و دامنه ارتفاعي آن از 25 متر تا 3000 متر از سطح دريا گسترش مي يابد. تنوع گونه اي زياد در اين رويشگاه با 80 گونه درختي و درختچه اي پهن بزرگ، به تشكيل جوامع جنگلي گوناگوني منجر شده است. تنها 5 گونه سوزني برگؤ بومي اين رويشگاه محسوب مي شوند. در جنگل‌هاي مرطوب و سبز تابستاني اين منطقه رويشي، مي توان گونه هاي رليك باقي مانده از دوران سوم را مشاهده كرد. اين جنگل ها ارزش تجاري و صنعتي زيادي نيز دارند. گونه‌هاي معروف ناحيه هيركاني عبارتند از: راش- ممرز-بلندمازو-افرا- توسكا- زربين- سرخدار- سياه گليه- كوله خاس- شير پنير- تمشك- گاو زبان- بهارك خزري- آسپرولا- گل شيپوري- علف جيوه- پامچال- كارلس جنگلي و سرخس عقابي. حدود 1/7 درصد از مساحت مناطق چهارگانه به همراه يك ذخيره گاه زيست كره و پنج تالاب بين المللي، در اين منطقه رويشي قرار دارند.
منطقه رويشي ارسباران با جنگل هاي نيمه مرطوب: اين منطقه رويشي كوچك با مساحتي حدود 2900 كيلومتر مربع و دامنه ارتفاعي 300 الي 2850 متر در شمال غربي ايران در استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي قرار دارد و پوشش جنگي اين رويشگاه در گذشته اي نه چندان دور از وسعت بيشتري برخوردار بود. وجود 1072 گونه علفي و 97 گونه چوبي در اين منطقه كوچك نشانه تنوع زيستي گياهي بسيار زياد آن است و مهمترين مشخصه آن محسوب مي شود. ارسباران ناحيه گذر بين مناطق مختلف رويشي به شمار مي آيد. گونه‌هاي معروف اين رويشگاه عبارتند از: اوري- بلوط سفيد- ردوج- كيكم- بنه- گيلاس وحشي- بارانك- ارس- پيرو- سردار- داغداغان- گردو- فندق- زغال اخته- زرشك- سياه تلو- سماق- گون- كلاه ميرحسن- پامچال- ريش بز به دليل تنوع زيست گياهي بسيار زياد و حضور گونه هاي كمياب جانوري حدود 22% از اين ناحيه رويشي به همراه بخش‌هايي از اراضي اطراف آن به عنوان منطقه حفاظت شده و ذخيره گاه زيست كره ارسباران تعيين شده است.
منطقه رويشي زاگرس با جنگل هاي نيمه خشك: رويشگاه زاگرس در يك نوار باريك با مساحتي حدود 102000 كيلومتر مربع بخش وسيعي از رشته كوه هاي زاگرس و اراضي اطراف آن را دربرمي گيرد. جذب رطوبت ابرهاي باران زا مديترانه اي توسط كوه هاي زاگرس شرايط لازم را براي استقرار پوشش جنگلي مناسب با گونه غالب بلوط ايراني فراهم ساخته است. جنگل هاي زاگرش جزو جنگل هاي صنعتي محسوب نمي شوند ولي نقش بسيار مهمي در تأمين آب كشور ايفا مي كنند. تأمين چوب سوخت روستاييان و چراي دام‌هاي ساكن و كوچ رو از عوامل اصلي تخريب جنگل هاي اين رويشگاه به شمار مي آيد.
مهمترين گونه هاي اين ناحيه عبارتند از: بلوط ايراني- دارمازو- ويول- بنه- كيكم- خينجوك- بادام- بادام كوهي- ارغوان- زبان گنجشك- پلاخور- سياه تلو- گلابي وحشي- جاشير- لاله واژگون- چويل- ريواس- محلب حدود 5/5 درصد از گستره مناطق چهارگانه يك ذخيره گاه زيست كره و يك تالاب بين المللي در اين منطقه رويشي قرار دارند.
منطقه رويشي ايران- توراني با جنگل هاي خشك و بياباني:
اين ناحيه با مساحتي حدود 1106300 كيلومتر مربع كه وسيع ترين منطقه رويشي ايران به شمار مي آيد، تمامي فلات مركزي ايران و اراضي اطراف آن به جز نوار جنوبي درياي خزر، نوار شمالي خليج فارس و درياي عمان و رشته كوه هاي زاگرس را شامل مي شود. بيشتر كويرها، بيابان ها، شنزارها و شوره زارهاي ايران در اين رويشگاه پهناور جاي مي‌گيرند.‌ دامنه ارتفاعي صفر تا 5761 متر، گوناگوني پستي و بلندي ها و تنوع شديد اقليمي در اين رويشگاه گسترده، موجب تنوع گياهي زيادي شده است. عناصر تشكيل دهنده اين رويشگاه، اغلب درختچه ها و بوته هاي مقاوم به خشكي، گرما و شوري هستند. جنگل هاي اين ناحيه به دو بخش كم تراكم خشك كوهستاني و بسيار تنك بياباني تقسيم مي شود. عناص اصلي رويش هاي كوهستاني عبارتند از بنه- بادام- بادام كوهي- پسته وحشي- كيكم- ارژن- تنگرس- ارس- وليك- سنجد- انجير وحشي- گون- شيرخشت- نسترن وحشي و كلاه ميرحسن. از جمله گونه هاي بخش بياباني نيز مي توان انواع تاريخ انواع گز- قيچ- اسكنبيل- گون- درمنه- كلاه ميرحسن- شوره- اشنان- افدرا- هزارخار دشتي- عجوه- نجم طلايي- علف مورچه- دم عقربي- تلخه بيان و اسپند را برشمرد. حدود 2/72 درصد از پهنه مناطق چهارگانه- چهار ذخيره گاه زيست كره و نه تالاب بين المللي در اين منطقه وسيع رويشي قرار دارند.
منطقه رويشي خليج- عماني با جنگل هاي خشك نيمه استوايي:
اين ناحيه رويشي كه صحارا- سندي نيز ناميده مي شود با مساحتي حدود 393200 كيلومتر مربع به صورت نواري از قصرشيرين در غرب شروع مي شود و در امتداد سواحل جنوب تا مرز ايران با پاكستان ادامه مي يابد. متوسط بارندگي ساليانه كمتر از 100 ميلي متر، تابستان‌هاي طولاني و بسيار گرم و خشك، پوشش گياهي تنك با تنوع كم و گونه هاي نيمه استوايي از ويژگي هاي اين رويشگاه به شمار مي آيد. جنگل هاي ماندابي يا مانگرو با گونه‌هاي حرا و چندل، كه از ارزش اكولوژيك بسيار زيادي برخوردار است از مهمترين جوامع رويشي اين منطقه محسوب مي شود. اين جنگل ها در بخش هايي از سواحل جزر و مدي خليج فارس و درياي عمان گسترش يافته و از اهميت حفاظتي بسيار زيادي براي تالاب‌هاي ساحلي برخوردار است. از ديگر عناصر رويشي اين منطقه مي توان انواع آكاسيا- كنار- كهور- كهورك- گز- شيشم- انار شيطان- پره- بنه- خزرمره- قيچ- اسفناج كوهي- انواع شور- قليا- اشنان- مورخوش- مسواك- اسكنبيل- مكران شني- جگن را برشمرد. حدود 3/14 درصد از سطح مناطق چهارگانه در ذخيره گاه زيست كره و هفت تالاب بين

ارائه بررسی تأثير پوشش گياهی مناطق حفاظت شده بر روی حيات وحش آن

پسورد فایل: www.bazaarfile.ir

مطالعه بیشتر