بررسی فراينى حمل و نقل و كاربری آن در ايران

بررسی فراينى حمل و نقل و كاربری آن در ايران

پيشگفتار
حمل و نقل جرياني پويا و فراگير به وسعت همه عالم و با پيشينه اي به گسترة همه تاريخ است به ويژه توسعه جهان امروز در ابعاد گوناگون آن به «صنعت حمل و نقل ـ وابسته است.
اما حمل و نقل در ايران با همه تلاش و همتي كه به آن معطوف است هنوز بيش از نيم قرن با جهان توسعه يافته فاصله دارد و به نظر مي رسد كه جبران آن چندان ساده و سريع نخواهد بود.
حمل و نقل جاده اي به دليل ويژگي خاص خود از اهميتي به مراتب بالاتر نسبت به ساير بخش هاي حمل و نقل برخوردار مي باشد. موقعيت خاص جغرافيايي ايران عدم وجود راه هاي آبي داخليف از يك سو و عدم گستردگي و پوشش كافي شبكه ريلي و هوايي زمينه ساز توسعه و اهميت حمل و نقل جاده اي را در كشور فراهم ساخته است. به نحوي كه در سالهاي اخير بيش از 90 درصد كل بار جابجا شده در كشور ما از طريق جاده صورت گرفته است.
ظرفيت نهفته شبكه گسترده جاده اي كشور لزوم برنامه ريزي دقيق و استراتژيك براي استفاده هر چه بهتر از ظرفيت هاي بلا استفاده را مشخص مي سازد و بديهي است لازمه چنين امري دستيابي به آخرين اطلاعات حمل و نقل جاده اي مي باشد. خودروهاي سنگين در بخش مهم از فعاليت اقتصادي تمام كشورها را تشكيل
مي دهند. ولي استفاده از آنها در خيابانها و نواحي نا مناسب مي تواند داراي اثرات ناخوشايندي براي معابر باشد.كشورهاي صنعتي راه هايي را براي مديريت خودروهاي باري سنگين ابداع كرده اند كه شامل كنترل پارگينگ، دسترسي ، كنترل مسيرها و پارگينگ هاي شبانه آنها مي باشد. مسئله اين است كه رانندگان خودروهاي خود را با مواد ايمني مطابقت دهند.

بررسی فراينى حمل و نقل و كاربری آن در ايران

مي بايست خودروها قابل استفاده در راه بوده و رانندگان قادر به استفاده از آنها نباشند و محموله ها تحت كنترل سازمان حمل و نقل قرار گيرند و رانندگان با خودروهاي با بار بيش از حد مجاز و براي ساعات متمادي طولاني اقدام به رانندگي ننمايند.
در ساختار حاكم بر حمل و نقل جاده اي مدرن، اصلي بر رقابت جدي، قدرت يافتن تشكل ها، مقررات زدايي، انظباط و شفافيت فعاليت هاي اقتصادي، توجه به حقوق و مصالح عمومي، تجارت بدون كاغذ و … است و از طرفي به موازات اين آزاد سازي به صورت جدي به نظارت و كنترل و به جرايم حقوقي و قضايي بسيار جدي و شفاف و روشن توجه شده است.

حمل و نقل جاده اي بار:
بخش حمل و نقل جاده اي كشورهان در سال هاي گذشته به اقتضاي شرايط اقتصادي، اجتماعي سياسي حاكم بر كشور نتوانسته است به موازات تحولات منطقه اي و جهاني پيش برود و صرفاً ساختار سنتي خود را توسعه داده است.
بنابراين در راستاي پيشرفت در اين بخش مستلزم ايجاد تغيير در ساختار و مناسبات حمل و نقل سنتي، زدودن برخي ناهنجاري هاي موجود در حمل و نقل كشور، تغيير در ساختار شكل يافت ناموزون فعلي، تغيير در نگرش و ديدگاهها و دانش مديريتي مسئولان و مديران و هدفمند كردن بخش حمل و نقل جاده اي مي باشد.
حمل و نقل جاده اي در كشور ما رايج ترين و دسترس ترين روش جابجايي كالاست.به نحوي كه در حال حاضر حدود 85 درصد جابجايي كالا كشور از طريق جاده ها انجام مي شود طبق يك برآورد انجام شده سالانه بالغ بر 245 ميليون تن كالا و مواد در سطح كشور توسط ناوگان جاده اي به جابجا مي شود .
براي انجام اين فعاليت 3.580 شركت و موسسه حمل و نقل كالا، با 180.154 دستگاه از انواع وسايط نقليه باربري و 278717 راننده باربري جاده اي ، به كار اشتغال دارند بررسي هاي موجود حاكيست كه حدود 8 درصد جمعيت كشور به طور مستقيم و غيرمستقيم از طريق حمل و نقل ارتزاق مي كنند .
جدول زير ميزان كالاي جابجا شه در سطح كشور را در سال 1380 هـ . ش. نشان مي‌دهد .

بررسی فراينى حمل و نقل و كاربری آن در ايران
ناوگان كالاي‌جابجاشده‌(ميليون تن) ظرفيت‌اسمي‌(ميليون‌تن) درصد بازده
اختصاصي 7/49 5/106 7/46
عمومي 4/156 4/325 7/46
وانت 1/39 8/100 8/38
جمع 2/245 7/542 2/45

بر اساس آمار موجود طي سال 1380 هـ. ش تعداد 180.154 كاميون ، طي 9.524.414 سفر ، مقدار 104.440.087 تن كالا از مبادي بارگيري به مقاصد مورد نظر،‌حمل نموده اند از اين مبادي تعداد 2.449.958 سفر (‌معادل 26 درصد ) درون استاني و 7.074.456 سفر‌(‌معادل 74 درص ) برون استاني انجام شده است
از نقطه نظر حجم كالا ومواد حمل شده مواد معدني و ساختماني با 1/37 ميليون تن (‌معادل 5/35 درصد ) كالاهاي كشاورزي و دامي با 34 ميليون تن (معادل 5/32 درصد) كالاهاي فلزي با 5/10 ميليون تن (‌معادل 1/10 درصد ) كالاهاي شيميايي با 6/7 ميليون تن ( معادل 3/7 درصد ) بيشترين سهم را درگروه كالاهاي حمل شده در سال 1375 هـ. ش به خود اختصاص داده اند از نقطه نظر نوع ، سيمان با 4/14 ميليون تن معادل 8/13 درصد ) گندم با 5/6 ميليون تن (‌معادل 2/6 درصد ) آجر با 9/5 ميليون تن (‌معادل 6/5 درصد ) وزين ترين اقلام حمل شده در سال مذكور محسوب مي گردند .
از نقطه نظر وسيله حمل بار ، كاميونهاي اتاق دار 1/47 ميليون تن (‌معادل 1/45 درصد)‌كاميونهاي كفي 4/20 ميليون تن ( معادل 5/19 درصد ) كاميونهاي كمپرسي 4/16 ميليون تن ( معادل 7/15 درصد ) و بونكره 8/9 ميليون تن ( معادل 4/9 درصد)‌ بيشترين سهم را به لحاظ وزن كالا و تعداد سفر در ناوگان حمل عمومي بار كشور بر عهده داشته اند
از نقطه نظر ميزان كالاي حمل شده استان تهران ، با 4/15 ميليون تن (‌معادل 7/14 درصد ) استان اصفهان با 4/13 ميليون تن ( معادل 9/12 درصد ) و استان خوزستان با 6/11 ميليون تن ( معادل 2/11 درصد ) بيشترين سهم جابجايي كالا را بر حسب مبدأ و مقصد در سال 1375 هـ . ش به خود اختصاص داده اند .
از ديگر عوامل مهم در تعيين بازده و عملكرد ناوگان حمل ونقل جاده اي ميزان تن در كيلومتر جابجايي بار است به موجب نمونه گيري انجام شده از 2.125 كاميون باري، ميانگين حمل بار 4.179 تن در كيليومتر بوده است همچنين سرعت متوسط وسايل نقليه باري بدون بار و با بار بدين شرح است:
كاميون اتاق دار 2/43 و 2/35 كيلومتر در ساعت، كاميون كفي 3/38 و 7/26 كيلومتر در ساعت، كاميون كمپرسي 9/41 و 1/48 كيلومتر در ساعت و كاميون يخچالي دار 2/38 و 3/37 كيلومتر در ساعت.

بررسی فراينى حمل و نقل و كاربری آن در ايران

حمل يك سربار و دو سربار
بخشي از محموله ها كه از مراكز توليد و يا نگهداري و توزيع نظير پالايشگاه ها ، معادن كارخانجات پايانه ها و تأسيسات ذخيره اي توسط برخي از كاميونها ، بونكرها و تانكرها بارگيري و حمل مي شوند پس از تخليه بار در مقصد ، سفر برگشت خود را بدون بار انجام مي دهند اين نوعحمل ، كه اصطلاحاٌ يك سربار خوانده مي شود يكي از معضلات اساسي حمل و نقل جاده اي محسوب ميگردد /در حالي كه كاميونهاي اتاق دار در سفر برگشت نيز مي توانند بارگيري نمايند و اصطلاحاً دور سربار مي باشند.
نتايج آمارگيري نمونه اي وسايل نقليه باري حاكيست كه حدود 36 درصد سفرهاي باربري به صورت يك سرانه انجام مي شود به عبارت ديگر از 36 درصد ظرفيت بالقوه ناوگان باربري كشور استفادة مطلوب نمي شود به طور كلي در ايجاد ظرفيت خالي دو عامل نقش اساسي دارند نخست اين كه بسياري از سفرهاي باربري به صورت يك سربارند ، و كاميوني كه باري را به مقصد حمل ميكند در بازگشت بدون بار طي طريق مي كند سفرهيا بدون بار عمدتاً معلول عدم تقارن ارسال و دريافت بار هر منطقه با منطقة ديگر است. بدين لحاظ است كه رانندگان باربري و مسافربري ترجيح مي دهند به مقاصدي بار حمل كنند كه در بازگشت هم داراي بار و مسافر باشند.
عامل ديگر در ايجاد يك سربار، حمل بارهاي حجيم است. اين گونه محموله ها، كه به علت وزن كم و حجم زياد در حد ظرفيت ورني كاميون بارگيري نمي شوند، به ناچار بخشي از ظرفيت وزني كاميون بدون استفاده مي ماند.

بررسی فراينى حمل و نقل و كاربری آن در ايران
مقايسه وزني ظرفيت خالي و ميزان بار حمل شده، به تفكيك درون استان و بين استاني، نشان مي دهد كه در حمل و نقل بين استاني، در برابر يك تن بار جابه جا شده ميزان 96/0 تن ظرفيت خالي جابه جا شده است. در حالي كه در حمل و نقل درون استاني اين رقم به 96/1 تن مي رسد. به عبارت ديگر حمل و نقل دوون استاني، در مقايسه با حمل و نقل استاني، در مقايسه با حمل و نقل بين استاني، به ميزان دو. برابر ظرفيت خالي ايجاد مي كند.
به موجب آمارگيري نمونه اي به عمل آمده در سال 1373 ﻫ. ش.، نسبت سفرهاي با بار 7/68 درصد و سفرهاي بدون بار 3/31 درصد ظرفيت وسايل نقليه باربري را تشكيل داده است. اين ارقام، در مقايسه با آمار سال 1366 ﻫ. ش.، بر بهبود نسبي ظرفيت به كار رفته وسايل نقليه باربري دلالت دارد. قابل ذكر است كه به موجب بررسي انجام شده در آذر ماه 1366 ﻫ. ش.، در برابر 971، 285، 4 تن بار حمل شده، مقدار 836 ، 757 ، 5 تن ظرفيت باربري (معادل 35/1) جابه جا شده است.

طبقه بندي كالا در حمل و نقل
از ديدگاه حمل ونقل تقسيم بندي كالها در سه گروه اساسي انجام مي شود كه عبارتند‌از :
1) كالاهاي با بسته بندي ( packed Cargo)
به مجموع كالاهاي عمومي كه بابسته بندي حمل مي شوند اطلاق ميگردد مانند لوازم خانگي ، لوازم يدكي و غيره
2) كالاهاي بدون بسته بندي ( Unpacked Cargo or Loose Cargo)
به مجموع كالاهاي بدون بسته بندي وغير فله مانند تير آهن ، ماشين آلات ، خودرو و… اطلاق مي گردد كه اين نوع از كالاها داراي شكل خاصي نبوده و

بررسی فراينى حمل و نقل و كاربری آن در ايران

پسورد فایل: www.bazaarfile.ir

مطالعه بیشتر